Verwijs naar de bedrijfsarts indien er mogelijk sprake is van blootstelling aan schadelijke chemische stoffen. Deze kan beoordelen of er werkelijk sprake is van reprotoxische, mutagene of carcinogene stoffen.
Blootstelling op het werk aan zware metalen, organische oplosmiddelen, bestrijdingsmiddelen/pesticiden en lasdampen kunnen de mannelijke en/of vrouwelijke vruchtbaarheid verminderen. Afhankelijk van de stof en de dosering kunnen chemische stoffen invloed hebben op verminderde vruchtbaarheid bij mannen en/of vrouwen, miskramen of prematuriteit, schade aan het ongeboren kind of aan de zuigeling (via borstvoeding).
Veelgenoemde reprotoxische chemische stoffen zijn:
- Zware metalen zoals lood, cadmium, kwik en chroom (NHG Subfertiliteit)
- Organische oplosmiddelen zoals sommige ethyleenglycolethers (NHG Subfertiliteit), perchloroethyleen (McDiarmid), koolstofdisulfide (CS2) (NHG Subfertiliteit)
- Pesticiden en herbiciden zoals ethyleendibromide (EDB) (McDiarmid, NHG Subfertiliteit), dibroomchloorpropaan (DBCP) (NHG Subfertiliteit)
- Stoffen die vrijkomen bij laswerkzaamheden
- Narcosegassen (McDiarmid) en cytostatica gebruikt in de medische sector (McDiarmid)
Veel van deze middelen worden gebruik in traditionele tewerkstellingssectoren zoals de medische en cosmetische sector (McDiarmid). De meeste chemicaliën zijn echter niet getest op reproductieve toxiciteit. Bij beperkte blootstelling werden deze grenzen meestal niet vastgelegd omwille van reproductieve risico’s (McDiarmid et al., 2006).
Zware metalen
Voor vrouwelijke tandartsen, die constant aan kwik, chloroform en benzeen blootgesteld worden, is het blootstellingsniveau te laag om effecten te veroorzaken. Een goede kwikhygiëne en het gebruik van uitrusting tegen stikstofmonoxide (NO)-verontreiniging kunnen het risico op verminderde vruchtbaarheid beperken (Younglai et al., 2005). Bij mannelijke tandartsen zou de mannelijke vruchtbaarheid niet aangetast worden door beroepsmatige blootstelling (Olfert, 2006).
Mannen die aan zware metalen worden blootgesteld, hebben meer kans op mindere zaadkwaliteit. Er zou echter geen relatie zijn met een verminderde mannelijke vruchtbaarheid.
Organische oplosmiddelen
Sommige organische oplosmiddelen, zoals in de stomerij- en drukkersindustrie, zouden invloed hebben op de spermatogenese. Aan mannen wordt er geadviseerd om blootstelling te vermijden vanaf drie maanden voor het stoppen met anticonceptieve maatregelen, overeenkomend met de rijpingsduur van spermatozoa (NHG). Ook bij vrouwen zou een blootstelling aan organische stoffen de vruchtbaarheid kunnen verminderen en het risico op spontaan miskraam kunnen verhogen (Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine in collaboration with the Society for Reproductive Endocrinology and Infertility, 2008; Younglai et al., 2005). Van veel stoffen is de schadelijkheid overigens niet bekend (NHG).
Kapsters: worden blootgesteld aan een veelheid van condities die de vruchtbaarheid kunnen aantasten (bijv. chemicaliën). Het blijft echter de vraag of de blootstelling aan chemicaliën in kapsalons voldoende groot is om de vruchtbaarheid van de medewerkers aan te tasten. Verder onderzoek hierover is nog nodig (Hougaard et al., 2006).
Men kan volgende beschermende maatregelen in acht nemen:
- Solventrijke producten zoveel mogelijk vervangen door solventvrije of –arme middelen. Verven, lijmen, inkten en ontvettingsmiddelen op basis van water zijn daar voorbeelden van. Er bestaan ook reinigingsmiddelen op basis van plantaardige oliën, die kwalitatief vaak even goed zijn als traditionele solventen.
- Collectieve beschermingsmaatregelen voorzien. Bijvoorbeeld: betere verluchting, afzuiginstallaties in de werkplaats.
- Persoonlijke beschermingsmaatregelen. Voor de huid: aangepaste handschoenen en beschermende kledij. Voor de ademhaling: het juiste masker: een gewone stoffilter kan geen solventen tegenhouden, een masker met filter of luchtkap is beter.
Pesticiden en herbiciden
Blootstelling aan bestrijdingsmiddelen kan een probleem vormen voor arbeiders in de landbouw, akkerbouw, … aangezien het risico op onvruchtbaarheid bij mannen hierdoor zou toenemen. Bij vrouwen is er mogelijks een toegenomen risico op spontane miskramen (Younglai et al., 2005). Er wordt geadviseerd blootstelling voor mannen te vermijden vanaf drie maanden voor het stoppen met anticonceptieve maatregelen, overeenkomend met de rijpingsduur van spermatozoa (NHG).
Lasrook
Lasrook is een verzamelnaam voor het mengsel van gassen, dampen en deeltjes dat vrijkomt bij lassen en aanverwante werkzaamheden zoals slijpen, gutsen, schuren en thermisch snijden. Er zijn veel beroepen waarbij mannen met regelmaat blootstelling aan lasrook kan optreden. Vooral werknemers in de bouw, de autoschadeherstelbranche en technische functies binnen industrie en landbouw verrichten met regelmaat laswerkzaamheden ondanks het feit dat zij geen lasser van beroep zijn. Deze rook blijkt een schadelijke invloed te hebben op de zaadkwaliteit (De Fleurian et al., 2009).
- Op het werk
- Invloed van fysieke factoren
- Invloed van chemische factoren (hier)